Dworek Matejki w Krzesławicach

Nowa Huta kojarzy się z socrealistyczną zabudową, patologiami społecznymi i kominami zatruwającymi środowisko. Tymczasem znajdują się tu ciekawe zabytki, niekiedy starsze od sporej części krakowskiego śródmieścia. Kiedyś na miejscu dzisiejszych blokowisk istniały wsie, od których nazwy wzięły niektóre dzielnice Nowej Huty.
Nieodłącznym elementem dawnych wsi polskich stanowiły oprócz chłopskich chat i kościołów także dworki szlacheckie.

I właśnie jeden z takich dworków zachował się w Krzesławicach, na ulicy Melchiora Wańkowicza, niedaleko Zalewu Nowohuckiego, nad rzeką Dłubnią. Należący obecnie do Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie dworek od 1966 roku pełni rolę Muzeum Pamiątek po Hugonie Kołłątaju i Janie Matejce. Ci dwaj wielcy Polacy zamieszkiwali go bowiem w trakcie swojego życia.

Dworek stanowi typową parterową posiadłość wiejską. Budynek przykryty jest gontem, od frontu posiada drewnianą werandę zaprojektowaną przez samego Matejkę. W jego otoczeniu znajduje się czterohektarowy park. Przed wejściem możemy zobaczyć popiersie Jana Matejki wykonane z brązu przez Czesława Dźwigaja.

Od końca XVIII wieku właścicielem Krzesławic była Akademia Krakowska. W 1788 roku tytułem emfiteuzy wszedł w posiadanie majątku krzesławickiego ówczesny rektor Akademii – Hugo Kołłątaj. Dwór został mu jednak skonfiskowany przez zaborców po upadku wojny w obronie konstytucji 3 maja. Na początku XIX wieku posiadłość kupili Kirchmayerowie, którzy w 1826 roku wybudowali dwór w obecnym kształcie. Stary budynek pełnił przez jakiś czas rolę kuchni letniej. Nie przetrwał jednak do naszych czasów. Rozebrany został w 1918 roku.

W 1876 roku dwór kupił Jan Matejko za pieniądze uzyskane ze sprzedaży obrazu „Stefan Batory pod Pskowem”. Słynny malarz przebudował budowlę według własnego projektu, m.in. dobudowując ganek. Po śmierci Matejki majątek przeszedł na żonę i syna po czym został sprzedany z powodu długów. Obecnemu właścicielowi dwór oddała Maria Burzyńska w 1959 roku. Po remoncie, renowacji, sprowadzeniu eksponatów i urządzeniu wnętrz TPSP otworzyło w tym miejscu muzeum. Ostatnio dworek nieco podupadł z uwagi na brak funduszy.

W swojej letniej rezydencji słynny malarz stworzył takie dzieła jak: "Dzieje cywilizacji w Polsce", "Bohdan Chmielnicki z Tuhajbejem pod Lwowem", "Ksiądz Kordecki broniący Jasnej Góry", "Rzeczpospolita Babińska", "Bolesław Rogatka i Zofia z Doren","Kościuszko pod Racławicami". Miejscowi chłopi stanowili modele do obrazów Matejki.

Na ekspozycję muzealną składają się meble i obrazy. Obrazy i rysunki wiszące na ścianach w muzeum to:

-      Jan Matejko, Głowa konia

-      Jan Matejko, Orzeł (projekt polichromii do Kościoła Mariackiego w Krakowie)

-      Jan Matejko, Herb cechu ślusarzy, (projekt polichromii do Kościoła Mariackiego w Krakowie)

-      Jan Matejko, oprawiony cykl grafik: Stroje w Polsce z dedykacją dla Leona Serafińskiego

-      Leonard Stroynowski, Zygmunt Papieski, Poczet królów i książąt polskich

-      NN, Portret Tadeusza Kościuszki

-      NN, Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego

-      NN, Portret Hugona Kołłątaja

-      Stefan Żechowski, Jan Matejko u umierającego Artura Grottgera

-      Portrety państwa Cybulskich

-      Stefan Matejko, Poranek w Krzesławicach

-      Ludwik Leszko, Dworek w Krzesławicach

-      Stefan Rostworowski, Dworek w Krzesławicach

-      Halina Cieślińska-Brzeska, W Hołdzie Janowi Matejce

Wśród mebli i innych przedmiotów znajdują się:

-      Sepet zdobiony macicą perłową (z XIX wieku)

-      Sepet zdobiony kością (z XVIII wieku)

-      Komplet mebli w stylu Ludwika Filipa

-      Szafa rokokowa z 1737

-      Stół i szafa w stylu neobarokowym

-      Fortepian

-      Skrzynia na rysunki po Janie Matejce

-      Gałąź palmowa z wieńca przysłanego na pogrzeb Jana Matejki przez Henryka Siemiradzkiego

-      Nekrolog Jana Matejki

Jan Matejko pozostawił po sobie również ślady w okolicy dworku. Na wieży pobliskiego kościoła znajduje się dzwon, który służył do zwoływania domowników, a niedaleko posiadłości stoi drewniany budynek Młodzieżowego Ośrodka Kultury „Klub Krzesławice”, który ówcześnie pełnił rolę szkoły i został ufundowany właśnie przez Matejkę. Malarz mieszkał również w innych częściach Krakowa i Małopolski. Na ulicy Floriańskiej 14 mieści się Dom Jana Matejki, a Nowym Wiśniczu, niedaleko Bochni, Muzeum Pamiątek po Janie Matejce „Koryznówka”.

Dworek w Krzesławicach wpisany został na listę zabytków. Jest to też miejsce spotkań, odczytów, dyskusji. Od kilkunastu lat organizowane tu są koncerty. Obecnie kustoszem muzeum jest Maria Przemycka-Zielińska. Ekspozycję można oglądać tylko w piątki w godzinach od 10:00 do 14:00. Bilety w cenie 7 zł (normalny), 4 zł (ulgowy) oraz 2 zł od osoby dla grup zorganizowanych powyżej 10 osób. Rezerwacji i potwierdzenia można dokonać pod numerami telefonu: +48 12 644 56 74, +48 501 451 252.